De Noordzee als Powerhouse van Europa

31/05/2024

Als het gaat om windenergie, is de Noordzee de perfecte locatie. De zee is namelijk relatief ondiep en de wind waait er volop. Een goede aanvulling in de energietransitie. Maar Nederland is niet het enige land dat die windenergie opvangt en bovendien hebben we ook nog de visserij, natuurbelangen en scheepvaart. Hoe combineer je dat en zorg je dat iedereen tevreden is?

“Door de Noordzee gezamenlijk efficiënt te ontwikkelen”, aldus Thomas Boom, hoofd political affairs bij netbeheerder Tennet. Daar valt volgens hem nog veel te behalen. “De windparken sluiten nu nog aan op één punt aan de kust, de zogeheten radiale aansluitingen”. Volgens Boom vormen windparken ingebed in een systeem van hybride interconnectoren de netwerken van de toekomst. “Een windpark heeft in dit systeem meerdere aansluitingspunten waarmee de elektriciteit op verschillende plekken in verschillende landen aan wal getransporteerd kan worden”. Boom legt uit dat ze hierbij vermaasde netwerken gebruiken. Deze netwerken zijn robuuster dan netwerken met minder verbindingen en daardoor minder storingsgevoelig.

“Dankzij hybride aansluitingen kunnen het VK en toekomstig ook Denemarken en Noorwegen profiteren van het windpark dat veertig kilometer voor de Nederlandse kust ligt. Want als de wind hard waait, hebben we niet altijd alle stroom zelf meteen nodig”, legt hij uit. “Zo helpen we elkaar met de energievoorzieningszekerheid. Daarnaast kunnen we een deel van de stroom die we niet gebruiken opslaan in batterijen of omzetten in waterstof.”

Samenwerking tussen Noordzeelanden

De basis voor samenwerking is er al. Tijdens de multilaterale regeringsconferenties in Esbjerg, Denemarken (2022) en Oostende, België (2023) is overzicht gecreëerd van de plannen van de verschillende Noordzeelanden. Zo streven Duitsland, Nederland, België en Denemarken gezamenlijk naar de ontwikkeling van het eerste onderling verbonden systeem van energy clusters in de Noordzee dat halverwege de jaren 2030 klaar zal zijn.

Daarnaast wil Duitsland in 2030 ruim 26 GW aan offshore windenergie opwekken. Nederland heeft voor dezelfde periode 21 GW als doel en onderzoekt of het tegen 2050 uitgebreid kan worden naar 72 GW.

“We zijn gezegend met de Noordzee”, concludeert Boom. “De eromheen liggende landen willen tegen 2050 gezamenlijk 300 GW aan energie opwekken. Dat zijn ongeveer 300 middelgrote tot grote energiecentrales. Ter vergelijking, de stad Amsterdam had in 2022 ongeveer één GW nodig.”

Energievoorzieningszekerheid blijft afhankelijk van energiemix

Inmiddels komt vijftig procent van onze energie in Nederland en Duitsland uit duurzame bronnen. Offshore wind draagt daar voor een groot deel aan bij. “Op een gemiddelde dag heeft Nederland vijftien tot twintig GW nodig om iedereen van elektriciteit te voorzien.” Met een stevige wind is dat volgens Boom prima te realiseren met offshore wind. “Maar zoals we weten, waait de wind niet altijd even hard. Daarom hebben we meer windparken nodig, verdeeld over de Noordzee, die tussen de vijftig en zeventig GW leveren”, vertelt hij. “Daarnaast blijven we een energiemix nodig houden. In die mix horen vooralsnog gascentrales en in de toekomst kernenergie, waterstofcentrales en batterijen.”

Langetermijnplanning

Want de vraag naar stroom is sinds de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende energiecrisis hard gestegen. “We zien dat zowel bedrijven als particulieren steeds meer overgaan op elektriciteit”, vertelt Boom. Hij legt uit dat Tennet daarom een target grid heeft ontwikkeld. “Daarmee willen we op een vroeg moment de discussie voeren over welke ontwikkelingen er gaande zijn en hoe wij daarop het beste kunnen inspelen. Daarmee hopen we sneller te kunnen reageren en verder vooruit te plannen, tot twintig jaar.” Boom legt uit dat het realiseren van een windpark en de aansluiting en integratie in het netwerk op land al snel tien jaar kost. “Dat omvat het ontwerp, vergunning, realisatie en aansluiting. Maar ook de financiering kan veel tijd kosten. Helemaal als we met andere landen samenwerken. Want dan voer je ook nog de discussie over wie wat betaalt en waar de inkomsten heengaan.”

Milieu, visserij en ondersteuning van de EU

De Noordzee is echter meer dan alleen windenergie. Bij het bouwen van de offshore windparken en de aansluitingen willen de landen de beschikbare ruimte op zee dan ook zo efficiënt mogelijk benutten. Daarbij hebben ze als doel om het maximale rendement behalen met bescherming van ecosystemen en economische activiteiten zoals visserij. Daarom onderzoeken de landen ook de mogelijkheden van samenwerking op gebied van milieu en veiligheid op zee.

Al met al is er volgens Boom een parallel te trekken met het begin van de EU. “Toen hadden we het over kolen en staal als basis voor de Europese economie. Nu is wind de motor van de toekomstige economie”. Daarom is het volgens hem belangrijk dat de EU de samenwerkingsprojecten financieel ondersteunt. “De Noordzee is namelijk hét toekomstproject van de Europese Unie.”

Offshore Summit Berlijn

Dat de Duitse buitenlandse handelskamers uit Nederland, Noorwegen en Denemarken een North Sea Offshore Summit in Berlijn organiseren is volgens Boom dan ook een goede zaak. “Het begint met samenkomen en het gesprek met elkaar aangaan.” Hij legt uit dat we duidelijkheid moeten krijgen over waar we met z’n allen heen willen en welke oplossingen daarbij horen. “Kennisuitwisseling is key to succes.”  

De summit heeft als doel om de belangrijkste groene transitievraagstukken rond de Noordzee verder uit te diepen. Daarbij worden ook de verklaringen van Oostende en Esbjerg verder onder de aandacht gebracht. Daarnaast wordt de dialoog tussen de politiek en industrie verder gestimuleerd om noodzakelijke kaders en vervolgstappen verder in kaart te brengen.

De video, foto's en een verslag van de North Sea Offshore Summit vindt u hier.